Door André Droogers Waarom vonden de Keulse aanrandingen juist op Oudejaarsavond plaats? Een antropologisch antwoord.
In alle culturen worden overgangen ritueel begeleid. Denk aan een bruiloft, bij ons van vrijgezellenfeest via de huwelijkssluiting tot de huwelijksreis. De overgang gaat gepaard met afwijkend gedrag, zoals aparte kleding, maar soms ook moreel afwijkend, zoals bij het vrijgezellenfeest kan voorkomen.
Een ander voorbeeld is carnaval, als overgangsritueel naar de vastentijd. Daarbij wordt allerlei normaal gedrag omgekeerd. Deel van het spel is dat de burgemeester de sleutels van de stad overdraagt aan Prins Carnaval. Mannen verkleden zich als vrouw. Bij carnaval hoort de lichte suggestie dat afwijkingen van de normaal geldende moraal mogelijk zijn. In tussentijden staan de normale machtsverhoudingen en gewoonten even tussen haakjes.
Nog een voorbeeld. Ooit deed ik in Kongo bij een kleine vissersstam onderzoek naar een overgangsritueel, jongensinitiatie. Bij het pad naar het kamp waar de jongens in afzondering verbleven, kwamen op een avond vrouwen liedjes zingen met nogal schunnige teksten. Vanuit het kamp zongen de mannen even scabreuze antwoordliedjes. Alleen op dat moment kon dat.
De oudejaarsnacht is ook een tussentijd. En dus een uitnodiging voor afwijkend gedrag, zoals illegaal vuurwerk afsteken, inbegrepen overlast, letsel en verspilling. Of auto’s in brand steken en vervolgens de brandweer hinderen.
Omdat tussentijden in alle culturen voorkomen, voelden de Keulse aanranders het moment feilloos aan. Dat is niet de enige verklaring. En ook geen excuus. Een tussentijd is op zich neutraal, het is maar net hoe die ingevuld wordt. Jezus en Mohammed beleefden tussentijd in de woestijn en deden daar kerninzichten op. Een bedrijf houdt een heidag om nieuwe inspiratie op te doen. Keulen liet zien dat de omkering ook kwalijke vormen kan aannemen.
Tussentijden tonen de mens als knappe knoeier, als omkeringsexpert, constructief èn destructief.
Is oorlog niet een tussentijd waarin moord doodnormaal wordt?
Deze blog verscheen eerder op Druppels, de site van André Droogers.
